Οι αβεβαιότητες της μεταρρύθμισης
Άρθρο του Πάνου Καζάκου στα Νέα (25/06/2012)

Οι τελευταίες εκλογές οδήγησαν σε μια πολυκομματική κυβέρνηση ευρύτερου ιδεολογικού-πολιτικού φάσματος. Η νέα κυβέρνηση φαίνεται ότι δεσμεύεται να εφαρμόσει το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και δημοσιονομικής εξυγίανσης («Μνημόνιο») παρά τη ρητορική της αναδιαπραγμάτευσης και την ιδέα μιας «εθνικής διαπραγματευτικής ομάδας» για την αναθεώρησή του. Πρόκειται απλά για ένα επικοινωνιακό τέχνασμα υπό την πίεση της κριτικής στο «Μνημόνιο» από τα άκρα και τα οχυρωμένα συμφέροντα εντός του κράτους και γύρω από αυτό. Ο,τι μπορεί να αλλάξει είναι περίπου γνωστό (επιμήκυνση της περιόδου εντός της οποίας πρέπει να νοικοκυρέψουμε τη δημόσια οικονομία κ.ά.). Πάντως η τρόικα θα είναι πιο εύκαμπτη στις διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση για την επιλογή «ισοδύναμων» εναλλακτικών προτάσεων, αν η τελευταία δείξει με συγκεκριμένες αποφάσεις ότι προχωρεί στον δρόμο των μεταρρυθμίσεων και της δημοσιονομικής εξυγίανσης.
Η δέσμευση για την εφαρμογή της πολιτικής οικονομικής προσαρμογής είναι κρίσιμη γιατί βρισκόμαστε σε μια περίοδο μεγάλων αβεβαιοτήτων στον ευρωπαϊκό περίγυρο. Η Ελλάδα χρειάζεται την εξωτερική βοήθεια για να μη χειροτερεύσει δραματικά η κατάσταση και για να μη διολισθήσουμε σε μια παρακμή διαρκείας.
Βέβαια το «Μνημόνιο» δαιμονοποιήθηκε, ενώ δεν είναι παρά ακριβώς αυτό: ένας πολύ συγκεκριμένος κατάλογος μέτρων που κατά κανόνα έπρεπε να είχαμε εφαρμόσει από καιρό και μάλιστα αν τα είχαμε εφαρμόσει από την αρχή της κρίσης δεν θα έπεφτε το βάρος σε μισθούς και συντάξεις. Δεν είναι συνταγή κρίσης όπως θέλει να μας πείσει η αριστερή προπαγάνδα. Στοχεύει σε εκείνα τα χαρακτηριστικά του μεταπολιτευτικού μοντέλου που μας οδήγησαν έως εδώ. Επιπλέον, δεν εφαρμόστηκε σωστά.
Την κυβέρνηση ευνοούν μερικά σημαντικά δεδομένα: μεγάλο μέρος της δημοσιονομικής προσαρμογής (=μείωσης των ελλειμμάτων) έχει ήδη επιτευχθεί, έχουν ψηφιστεί διάφοροι μεταρρυθμιστικοί νόμοι που θα πρέπει να εφαρμοστούν, η τρόικα είναι διατεθειμένη καταρχάς να επιμηκύνει τον χρόνο για τα επόμενα (επώδυνα) βήματα, στην ΕΕ αναζητούνται τρόποι για να ενισχυθεί η αναπτυξιακή διαδικασία. Τέλος, έχει σχεδόν ολοκληρωθεί η προεργασία για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, τη λειτουργία ταμείου για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, τα μεγάλα έργα. Κατά τη γνώμη μου αργά ή γρήγορα θα βρεθούν λύσεις και για το υπόλοιπο δυσθεώρητο χρέος της Ελλάδας και άλλων χωρών. Από πολιτική άποψη σημασία έχει ότι ΠΑΣΟΚ και ΝΔ είναι σήμερα πιο ομοιογενείς φορείς αφού έχουν αποβάλει τους σκληρούς λαϊκιστές τους.

Παρά ταύτα, είναι δικαιολογημένες οι ανησυχίες για το τι ακριβώς μπορεί να καταφέρει η κυβέρνηση. Οι πιθανές πηγές απειλών είναι ενεργές: πρώτον, το άγχος της Δημοκρατικής Αριστεράς μπροστά στον ΣΥΡΙΖΑ. Οι αντοχές της πρώτης θα δοκιμαστούν με το πρώτο νομοσχέδιο. Και ήδη προληπτικά προωθεί προσωπικότητες που δεν ξεχώρισαν για τον μεταρρυθμιστικό τους ενθουσιασμό. Οι εντάσεις μπορεί να μεταφερθούν εύκολα στο εσωτερικό της κυβέρνησης σε κάθε αποφασιστικό μεταρρυθμιστικό βήμα (π.χ. εφαρμογή του νόμου, μεταρρύθμιση της Δικαιοσύνης, διοικητική μεταρρύθμιση, εργασιακές σχέσεις, ασφαλιστικό, ιδιωτικοποιήσεις κ.λπ.). Η ΔHMAΡ είναι ο ασθενής κρίκος μιας φαινομενικά συμπαγούς πλειοψηφίας στη Βουλή. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε την κρίση ταυτότητας που χαρακτηρίζει τη χώρα και τα υπόλοιπα κόμματα της συγκυβέρνησης.
Μάλιστα θεωρώ ότι συνολικά στην παρούσα κυβέρνηση υπάρχει βαριά παρουσία αντιμεταρρυθμιστικών προσωπικοτήτων (ανεξάρτητα από άλλα προσόντα τους). Για τον Α. Μανιτάκη π.χ. το Μνημόνιο είναι σχεδόν συνώνυμο της κατάργησης της Δημοκρατίας μας, o Α. Ρουπακιώτης ως υπουργός της υπηρεσιακής κυβέρνησης διακρίθηκε για τις προσπάθειές του να αναβληθούν κρίσιμες πρόνοιες του Μνημονίου και ο Θ. Παπαθεοδώρου απέτρεψε την εφαρμογή του νόμου για τα ΑΕΙ/ΤΕΙ στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.

Δεύτερον, μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας έχει αυτονομηθεί έναντι των πολιτικών τακτικών και αναδιατάξεων. Οπως έδειξαν οι τελευταίοι μήνες, η κοινή γνώμη μετακινείται με βάση τις δικές της επιθυμίες και λογικές και δεν ακολουθεί τις κινήσεις κορυφής. Αν δηλαδή η κυβέρνηση προχωρήσει στην πολιτική δημοσιονομικής εξυγίανσης και μεταρρυθμίσεων, ακόμα και με τις καλύτερες προϋποθέσεις και δεδομένου ότι οι μεταρρυθμίσεις δεν αποδίδουν άμεσα και ορατά βραχυχρόνια, μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπη με ένα νέο κύμα αντιδράσεων. Τότε, θα διαθέτει μεν τυπική πλειοψηφία στη Βουλή, αλλά θα έχει εναντίον της το μεγάλο και «βραδυπορούν τμήμα του γένους» (Ελευθέριος Βενιζέλος) και όλες τις αποχρώσεις του δεξιού και αριστερού εξτρεμισμού.
Ο κίνδυνος ενός φαύλου κύκλου οικονομικής παρακμής και πολιτικής αστάθειας είναι υπαρκτός.
Ο Πάνος Καζάκος είναι ομότιμος καθηγητής
του Πανεπιστημίου Αθηνών

Πηγή:Τα Νέα