Η Ελλάδα ψήφισε το πολυνομοσχέδιο με τα προαπαιτούμενα, το «Μεσοπρόθεσμο 2013-2016» και τον προϋπολογισμό του 2013. Δημοσίως είχε δημιουργηθεί η προσδοκία για άμεση ανταπόκριση από τους εταίρους - ιδίως της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με την απεμπλοκή της δανειακής σύμβασης (των «δόσεων»). Η αλήθεια είναι ότι ο πολιτικός λόγος της κυβέρνησης έδινε την εντύπωση πως οι επιταγές έρχονται! Και ώς την ψηφοφορία οι αξιωματούχοι της τρόικας  δήλωναν urbi et orbi ότι η εκπλήρωσητων «προαπαιτούμενων» δράσεων ήταν προϋπόθεση για την εκταμίευση δεκάδων δισ. ευρώ. Αλλά αμέσως μετά τις ψηφοφορίες στη Βουλή οι αντιδράσεις τους ήταν διαφορετικές. Ετσι, λογικά η αξιωματική αντιπολίτευση επέκρινε την κυβέρνηση ότι είχε παγιδευτεί από την τρόικα. Τι συνέβη όμως πραγματικά; Κωλυσιεργούν οι εταίροι ή μήπως είχαμε πάλι μια τυπικά ελληνική αδυναμία κατανόησης του διαπραγματευτικού παιγνίου (και δράματος) που εξελίσσεται;

Η απάντηση είναι ότι και οι εταίροι δεν ήταν έτοιμοι για τελικές αποφάσεις (δηλαδή... να πληρώσουν) και εδώ είχαν δημιουργηθεί αφελώς προσδοκίες ότι αρκούν δύο ψηφοφορίες για να σταλεί η επιταγή.

Ως προς την τρόικα: Υπήρχε διαφωνία ανάμεσα σε Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και Ευρωπαϊκή Ενωση (ιδίως των βορείων κρατών) για το ζήτημα μιας νέας διαγραφής χρεών. Η συζήτηση εστιάστηκε γύρω από τη λεγόμενη «βιωσιμότητα» του χρέους, δηλαδή την ικανότητα της ελληνικής (ή οποιασδήποτε) κυβέρνησης να εξυπηρετήσει ένα τόσο θηριώδες χρέος σε βάθος χρόνου. Αυτό προϋπέθετε δημοσιονομικά πλεονάσματα, γρήγορες μεταρρυθμίσεις, που όμως καθυστερούσαν, και ανάπτυξη (που όμως αναχαιτίζεται από τη λιτότητα). Επομένως, για τους δανειστές ήταν ανοιχτό αν θα «άξιζε τον κόπο» να ρίξουν μερικά ακόμη δεκάδες δισεκατομμύρια σε ένα βαρέλι χωρίς πάτο. Με άλλα λόγια, το ερώτημα που δεν είχαν απαντήσει και πιθανόν δεν έχουν απαντήσει ακόμη είναι αν υπάρχει λύση για το ελληνικό πρόβλημα εντός της ευρωζώνης χωρίς μια γενναία διαγραφή χρεών!

Επίσης, στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι διάχυτες οι αμφιβολίες για την ικανότητα του ελληνικού πολιτικού συστήματος να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις. Π.χ. το πολυνομοσχέδιο που μόλις πέρασε από τη Βουλή περιέχει όσα έχουμε συμφωνήσει με το Μνημόνιο ΙΙ τον... περασμένο Φεβρουάριο και τις εκκρεμότητες από το πρώτο Μνημόνιο (Μάιος 2010).  Η αλήθεια είναι ότι η εφαρμογή των συμφωνηθέντων θα είναι δύσκολη («τα δύσκολα τώρα αρχίζουν», είπε σωστά ο υπουργός Οικονομικών). Ηδη κάθε βήμα υλοποίησης προκαλεί ισχυρές αντιδράσεις, με χαρακτηριστικές την πρόσφατη άρνηση των δήμων να συμμετάσχουν στη διαδικασία της «διαθεσιμότητας» και τις αλλεπάλληλες κινητοποιήσεις σε πολλούς κλάδους (δικαστές, φαρμακοποιοί, εκπαιδευτικοί...).

Ετσι, οι ευρωπαίοι εταίροι κυρίως αναζητούσαν (και αναζητούν ακόμη) μεθόδους για στενότερο έλεγχο της εφαρμογής των συμφωνημένων από την Ελλάδα. Κάτι τέτοιο είχε γίνει και με το Σχέδιο Μάρσαλ! Δεν έχει κανείς παρά να ξαναδιαβάσει την έκθεση Paul Porter που περιέγραφε τις εντάσεις ανάμεσα σε ένα πελατειακό σύστημα και στους αμερικανούς συμβούλους και τη γνώμη τους για την ελληνική διοίκηση και πολιτική για να βεβαιωθεί για τη διαχρονικότητα μερικών προβλημάτων. Ωστόσο η στενότερη διεθνής εποπτεία θέτει θεμελιώδη ζητήματα οργάνωσης των σχέσεων ανάμεσα σε κυρίαρχα κράτη. Οι όποιες ρυθμίσεις αφορούν την Ελλάδα θα αποτελέσουν προηγούμενο!

Επιπλέον, η γενίκευση της κρίσης στον ευρωπαϊκό Νότο κάνει δραματικά επίκαιρη την κριτική στη ζώνη του ευρώ, ότι δηλαδή είναι ένα ελαττωματικό μοντέλο: Κάπως συνοπτικά είχε εξαρχής υποστηριχθεί ότι περιέλαβε εντελώς διαφορετικά οικονομικά συστήματα (δεν είναι λοιπόν «άριστη») και ότι, συναφώς, δεν προέβλεπε την απαραίτητη «πολιτική ένωση», που ανάμεσα σε άλλα θα καθίδρυε ισχυρούς δημοσιονομικούς μηχανισμούς εξισορρόπησης πλούσιων και φτωχών, όπως ακριβώς συμβαίνει στις συνήθεις «νομισματικές ενώσεις» - στη Γερμανία και στις ΗΠΑ.   

Οι ευρωπαϊκές πολιτικές και οικονομικές ελίτ έχουν βέβαια αποδυθεί σε ένα αγώνα δρόμου για την τροποποίηση της οικονομικής διακυβέρνησης κυρίως της ζώνης του ευρώ (ενδυνάμωση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, Δημοσιονομικό Σύμφωνο κ.ά.), αλλά δεν ήταν προετοιμασμένες για μεγαλύτερα άλματα που θα έφερναν τη ζώνη του ευρώ εγγύτερα προς το ομοσπονδιακό πρότυπο.

Τέλος, υπάρχουν μεγάλες διαφορές απόψεων σχετικά με δύο αλληλένδετα θέματα: τη γενικότερη διαχείριση των δημοσίων χρεών και άλλων ευρωπαϊκών κρατών και την αναθεώρηση της οικονομικής πολιτικής.

Η Ευρώπη έχει λοιπόν τα προβλήματά της. Η καταγγελία δεν βοηθά να τα κατανοήσουμε. Οπως δεν βοηθά να κατανοήσουμε και αντιμετωπίσουμε τα δικά μας.

Ο Πάνος Καζάκος είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Πηγή: Τα Νέα